این مشکل در اکثر موارد، با پریودهای ماهانه همراه با تخمک گذاری دیده میشود و براساس سن شروع و دلایل بوجود آورنده ،به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میشود .
محتویات
واژه شناسی
دش دشتانی از برساختههای فرهنگستان زبان است و به معنی قاعدگی دشوار و دردناک می باشد. پیشوند دش هممعنی و همریشه با پیشوند لاتینی Dys می باشد. و دشتان به معنای حایض و زنی که خون حیض از وی آید است.
دیسمنوره اولیه
این حالت معمولاً قبل از سن ۲۰ سالگی و تقریباً همیشه ۶ تا ۱۲ ماه بعد از اولین قاعدگی شروع میشود . اگر دردها ۳ سال بعد از اولین قاعدگی ( منارک )شروع شود و یا اگر دیسمنوره همراه با دورههای بدون تخمک گذاری باشد، باید به فکر علل ثانویه بود .
معمولاً درد چند ساعت قبل یا همزمان با خونریزی قاعدگی شروع شده و حداکثر دو تا سه روز طول می کشد . دردها بیشتر در زیر ناف است . دردها گاه به کمر، کشاله ران و رانها نیز انتشار می یابد . علائم دیگری مثل تهوع، استفراغ، بی اشتهایی ، اسهال، خستگی، تحریک پذیری و گاه سردرد، می تواند وجود داشته باشد . دیسمنوره اولیه با افزایش سن و زایمان طبیعی ممکن است بهبود یابد . این بیماری احتمالاً در زنانی که مادران آنها نیز دچار این ناراحتی بوده اند شایعتر است . در این بیماری پروستاگلاندینها نقش دارند که سبب انقباضات رحمی و دیگر علائم عمومی می شوند .
دیسمنوره ثانویه
این حالت معمولاً بعد از سن ۲۰ سالگی رخ می دهد هر چند که میتواند در اولین عادت ماهیانه و در هر سنی شروع شود . درد دراینها معمولاً ۵ تا ۷ روز تداوم می یابد . دیسمنوره ثانویه در زنان دارای بیماریهای لگنی مثل ( آندومتریوز، آدنومیوز، تودههای زیرمخاطی رحم، تنگی شدید گردن رحم، عفونتهای لگنی مزمن، چسبندگیها لگنی و هیپرمنوره یا افزایش خونریزی ماهانه ) رخ می دهد . در این بیماران معاینات کامل لگن و نیز آزمایشهای روتین، تصویربرداری از رحم و ضمائم آن، سونوگرافی و … ممکن است برای تشخیص لازم باشد اما دستیابی به یک تشخیص دقیق همیشه امکان پذیر نیست و اشتباه در تشخیص و افتراق دیسمنوره اولیه و ثانویه فراوان دیده میشود .
علل
علل دیسمنوره بسیار متنوع است و بسته به اولیه یا ثانویه بودن آن میتواند ناشی از عفونت، اختلالات هورمونی، استرس و … میباشد.
درمان
در مورد دیسمنوره اولیه فعالیتهای فیزیکی ملایم می تواند به تخفیف شکایات بیمار کمک کند . توجه به رژیم غذایی ( مثل خوردن غلات سبوس نگرفته، حبوبات، سبزیجات و میوه جات بیشتر و کم خوردن یا نخوردن نمک، کافئین و شکر ) نیز در برخی زنان مفید است . استراحت و ماساژ و تکنیکهای بیوفیدبک، برخی از تمرینات یوگا و تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند مفنامیک اسید و ایبوپروفن نیز در برخی موارد در تخفیف درد مؤثر است .
اگر بیمار از نظر جنسی فعال است، استفاده ازقرصهای پیشگیری از حاملگی (OCP)با استروژن کم در %۹۰ موارد مؤثر خواهد بود که درمان انتخابی میباشد .
درمانهای دارویی تحت نظر متخصص زنان و زایمان انجام شده و در صورتی که ۳ تا ۶ ماه پس از درمانهای مذکور پاسخی مشاهده نشد، باید به دنبال علل ثانویه بوده و کلیه اقدامات تشخیصی را به کار بست . ( خصوصاً در دیسمنوره ای که پس از ۲۰ سالگی ظاهر شود که تقریباً همیشه از نوع ثانویه است ) درمان های گیاهی شامل دم کرده گل گاوزبان و سنبل طیب همراه با عسل در دوران قاعدگی و پرهیز از پرخوری در این دوران پیشنهاد میشود.
درمان در موارد ثانویه بهبود عامل ایجاد کننده مانند عفونت است اما برخی از انواع ثانویه به درمانهای دارویی با OCP (قرصهای ضد حاملگی) یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ( NSAIDS ) نیز پاسخ نسبی می دهند.