استروژن هورمونی استروئیدی است که به طور عمده از کلسترول سنتز می‌شود و علاوه بر تخمدان قشر فوق کلیه نیز این هورمون را ترشح می‌کند.

سه هورموناستروژن مهم که در بدن خانم‌ها تولید می‌شوند، استریول، استرادیول، و استرون هستند. بتااستریول استروژن اصلی تولید شده در تخمدان است.
در طول چرخه قاعدگی، استروژن دستگاه تناسلی زنانه را به محیط مناسبی برای فرآیند لقاح، لانه‌گزینی جنین و تغذیه جنین در مراحل ابتدایی مبدل می‌سازد.
استروژن باعث رشد و توسعه دستگاه تولیدمثل زن و ایجاد صفات زنانه می‌شود.
استروژن‌ فعالیت استخوان‌سازی را نیز افزایش می‌دهند و بنابراین در هنگام بلوغ افزایش قد دختران سریع‌تر از قبل می‌شود.
استروژن همچنین توزیع چربی را در بدن به فرم زنانه درمی‌آورند، یعنی بیشتر در سینه‌ها، باسن و ران‌ها. استروژن‌ها یک اثر جالب نیز بر روی پوست دارند، به این معنی که باعث نرمی ‌و لطافت پوست می‌شوند.
بعد از یائسگی تقریبا هیچ استروژنی در بدن تولید نمی‌شود و بنابراین فعالیت استخوان‌سازی در بدن بسیار کاهش می‌یابد.
این حالت اگر شدید باشد، منجر به بروز پوکی استخوان در سنین بعد از یائسگی در زنان می‌شود.
استروژن در دوران بارداری نیز نقش‌های مهمی ‌در بدن زن ایفا می‌کند که همگی آنها در راستای آماده‌سازی بدن مادر برای پذیرش نوزاد هستند.
این هورمون در دوران حاملگی از جفت نیز ترشح می‌شود و باعث بزرگ شدن رحم و سینه‌ها و رشد مجاری شیری در آنها می‌شود.
کم بودناستروژن در بدن سبب عدم تعادل هورمونی و علائمی همچون گرگرفتگی و عرق شبانه می‌شود.
غلظت بالای استروژن در بدن سبب بروز سرطان‌های وابسته به هورمون همچون سرطان سینه می‌شود.
موادی که در موجودات زنده مانند حیوانات و گیاهان وجود دارند و مانند استروژن‌ها عمل می‌کنند، استروژن‌های محیطی نام دارند.

در واقع استروژن نام هیچ هورمون منفردی در بدن نیست و این نام به دسته ای از هورمون ها اطلاق می شود. سه هورمون استروژن مهم که در بدن خانم ها تولید می شوند، استریول، استرادیول، و استرون هستند. استروژن ها عمدتا در تخمدان ها ساخته می شوند و به نام هورمون های زنانه شناخته می شوند. البته آقایان نیز مقدار کمی از این هورمون را در بیضه های خود تولید می کنند.

استروژن چه کار می کند؟

استروژن ها باعث رشد و توسعه دستگاه تولید مثلی زن و ایجاد صفات زنانه یعنی مثلا بزرگ شدن سینه ها در جنس مونث و داشتن صدای ظریف زنانه می شوند.
این هورمون ها در دوران کودکی ترشح بسیار کمی دارند و در هنگام بلوغ ترشح آنها زیاد می شود.
به همین دلیل در این هنگام اندام های جنسی از حالت کودکانه درمی آید و شبیه افراد بزرگسال می شود.
استروژن ها فعالیت استخوان سازی را نیز افزایش می دهند و بنابراین در هنگام بلوغ افزایش قد دختران سریع تر از قبل می شود.
استروژن ها همچنین توزیع چربی را در بدن به فرم زنانه درمی آورند یعنی بیشتر در سینه ها، باسن و ران ها.
استروژن ها یک اثر جالب نیز بر روی پوست دارند به این معنی که نه تنها باعث نرمی و لطافت پوست می شوند، بلکه سبب می شوند تا رگ های بیشتری در سطح پوست ایجاد شود؛ به همین دلیل وقتی پوست یک زن می برد بیشتر از بریدگی پوست یک مرد خونریزی می کند.
بعد از یائسگی تقریبا هیچ استروژنی در بدن تولید نمی شود و بنابراین فعالیت استخوان سازی در بدن بسیار کاهش می یابد.
این حالت اگر شدید باشد منجر به بروز پوکی استخوان در سنین بعد از یائسگی در زنان می شود.
استروژن در دوران بارداری نیز نقش های مهمی در بدن زن ایفا می کند که همگی آن ها در راستای آماده سازی بدن مادربرای پذیرش نوزاد هستند.
این هورمون در دوران حاملگی از جفت نیز ترشح می شود و باعث بزرگ شدن رحم و سینه ها و رشد مجاری شیری در آنها می شود.
اثر جالب دیگر استروژندر این دوران این است که برای آسان تر شدن زایمان به مفاصل لگن مادر حالت ارتجاعی می بخشد.
استروژن ها تاثیرات دیگری نیز بر روی زنان دارند که به تازگی کشف شده اند. مثلا چندی پیش در خبرها آمده بود که این هورمون ها باعث زیباتر شدن زنان می شوند و بر روی ظاهر صورت و بدن آنان اثر می گذارند.
دانشمندان ارائه کننده این تحقیق در پایان به این نتیجه رسیده بودند که این هورمون ها علاوه بر کمک به توانایی باروری زنان،آنها را زیباتر نیز می کنند و بر طبق قانون بقای نسل مردان جلب زنانی می شوند که در ظاهر زیباتر بوده و از نظر قدرت باروری نیز برترند.
یکی دیگر از اثرات تازه کشف شدهاستروژن تاثیری است که بر دقت زنان دارد. دانشمندان می گویند این هورمون ها باعث می شوند که زنان در کارهایی که توسط بخش پیشانی مغز کنترل می شود و نیاز به دقت دارد، مانند رانندگی، از مردان موفق ترعمل کنند.

منابع حاوی استروژن

موادی که در موجودات زنده مانند حیوانات و گیاهان وجود دارند و مانند استروژن ها عمل می کنند، استروژن های محیطی نام دارند. نوعی از این هورمون ها به نام فیتو استروژن ها در گیاهانی مثل شبدر، سویا و سایر بقولات، غلات کامل و بسیاری از میوه ها و سبزیجات یافت می شود.
استروژن ها می توانند در مواد شیمیایی ساختگی که برای مقاصد مختلف روزمره به کار می روند نیز موجود باشند. آنها در خاک، آب، هوا، و غذای ما پراکنده اند.
این مواد در برخی از آفت کش ها مثل د.د.ت، داروهایی چون قرص های ضدبارداری، مواد شوینده، پلاستیک ها، مواد آرایشی، مواد صنعتی و فلزات سنگین مثل جیوه، سرب و کادمیوم یافت می شوند.

استروژن به عنوان یک دارو

در دوره یائسگی تولید استروژن ها در بدن کم می شود. این امر باعث بروز یک سری علایم در خانم های یائسه می شود. برخی از این علایم عبارت از احساس گرگرفتگی (داغ شدن سر و صورت و قفسه سینه)، عرق کردن بیش از حد، خشکی و خارش و تحریک پذیری عصبی می شود.
بنابراین برخی از خانم ها ترجیح می دهند پس از یائسگی کمبود این هورمون ها را از راه دارودرمانی در بدن خود جایگزین کنند تا این علایم را راحت تر تحمل کنند.

استروژن ها به عنوان دارو در درمان سرطان سینه در زنان یائسه و درمان سرطان سینه و پروستات در مردان نیز به کار برده می شوند.
این دارو در شکل های مختلفی وجود دارد مثل قرص های خوراکی، نوارهای قابل چسباندن به پوست و پماد واژینال.
این داروها می توانند دارای یک سری عوارض جانبی نیز باشند که عبارتند از: ناراحتی معده، نفخ، اسهال، تغییر اشتها و وزن، افزایش قند خون، آکنه، احتباس مایع (پف کردن دست ها و پاها به دلیل جمع شدن آب در آنها)، افزایش فشار خون، لکه بینی یا خونریزی در دوران غیرقاعدگی، تغییر در عادات ماهیانه مثل دردناک شدن یا کم یا زیاد شدن خونریزی ها، بزرگ شدن، دردناک شدن و یا ترشح از سینه ها و عدم توانایی استفاده از لنز به جای عینک.

فیتواستروژن‌ها
بیش از نیم قرن است که خاصیت استروژنی برخی از گیاهان شناخته شده است. تحقیقات فراوانی در مورد آثار استروژن‌های گیاهی بر سلامت انسان‌ها انجام شده است. فیتواستروژن‌ها ترکیباتی گیاهی هستند که از نظر ساختار و عملکرد شبیه استروژن عمل‌ می‌کنند.

فیتواستروژن‌ها دارای اثرات آنتی‌اکسیدانی و حفاظتی بر علیه سرطان‌های وابسته به هورمون همچون سینه، پروستات، دیابت و بیماری‌های قلبی- عروقی هستند. این ترکیبات به گیرنده‌های استروژن متصل شده و می‌توانند اثرات سلامت‌بخش استروژن را بر سیستم قلبی- عروقی و استخوان‌ها تقلید کنند. همچنین می‌توانند به افزایش سطوح استروژن در زنان یائسه کمک نموده و جایگزین مناسبی برای درمان جایگزینی هورمون (HRT) در این زنان باشند.
از دیگر ویژگی‌های فیتواستروژن‌ها اثرات آنتی‌استروژنی است که با استروژن اندوژن بر سر اتصال به گیرنده‌های استروژن رقابت می‌کنند و اثرات تحریک‌کنندگی رشد که توسط استروژن بر سلول‌های بافت مثلا سینه القا می‌شود را مهار می‌کنند و به این ترتیب می‌توانند در درمان سرطان‌های سینه و پروستات موثر واقع شوند.